ਨਵੇਂ ਰਿਵੀਊ

Grab the widget  IWeb Gator

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ

ਇਸ ਬਲੌਗ ਤੇ ਸਮੀਖਿਆ, ਪੜਚੋਲ, ਮੁੱਖ-ਬੰਦ ਆਦਿ 'ਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਰਿਵੀਊਕਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ!

Thursday, April 23, 2009

ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ - ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀ

ਕਿਤਾਬ : ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀ (ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ)

ਲੇਖਕ: ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਇੰਡੀਆ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਰ੍ਹਾ: 2009

ਕੀਮਤ: 100 ਰੁਪਏ

ਰਿਵੀਊਕਾਰ : ਦੀਪ ਨਿਰਮੋਹੀ

ਬਦਲਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਰੁਪਾਂਤਰਣ: ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀ

ਰੱਬ ਵਾਗੂੰ ਹੀ ਪਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ

ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕ

ਆਡੀਓ ਵੀਡੀਓ ਹੀ ਵੱਜਦੇ ਨੇ

ਕੌਣ ਸੁਣਦਾ ਹੈ ਗੀਤ ਕੋਇਲ ਦਾ

ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਗਹਿਨ ਸੰਰਚਨਾ ਚ ਵਿਦਮਾਨ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆਂ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹੈਵਾਪਰ ਰਹੇ ਪ੍ਰੀਵਰਤਨ ਤੋ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਬਗੈਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ, ਫਿਰ ਕਾਵਿ-ਹਿਰਦਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨ ਸ਼ੀਲ ਹੈਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਹੀ ਮਾਲਿਕ ਹੈ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ

ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਪਿੰਡ ਸਿਹਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈਇੰਝ ਦੋ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆਂ ਦੀ ਜੋ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਉਭਰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀਦੇ ਰੂਪ ਇਹ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ

----

ਪੂਨੀਆ ਅਜੋਕੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਆਬੋ ਹਵਾ ਨੂੰ ਕਲਮ ਦੀ ਨੋਕ ਹੇਠ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਸ਼ਾਇਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:-

ਹੁਣ ਖ਼ਤਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ

ਭੇਜ ਦੇਣਾ ਇਕ ਤੁਸੀ ਈ-ਮੇਲ ਹੀ

ਦੁਕਾਨਾਂ ਹੀ ਦੁਕਾਨਾਂ ਹੀ ਨੇ

ਕਿਤੇ ਮਸਜਿਦ ਕਿਤੇ ਮੰਦਰ

ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹੇਰ ਫੇਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਵਿ-ਬਿੰਬ ਉਘਾੜਨਾ ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਵਿ ਗੁਣ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪੂਰੀ ਕਿਤਾਬ ਚ ਪਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈਗੰਭੀਰ ਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਪਾਠਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਮ ਪਾਠਕ ਵੀ ਸ਼ਿਅਰ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਝਾਕ ਸਕਦਾ ਹੈਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸ਼ਿਅਰ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:-

ਇਸ਼ਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੌਖਾ ਹੈ

ਉਂਝ ਸੁਖਾਲਾ ਹੈ ਵੀ ਕੀ

ਖੁਦ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ

ਜਦ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

----

ਦਵਿੰਦਰ ਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹਿਰਦਾ ਸੂਖਮ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਰੰਗ ਦੇਣ ਚ ਪ੍ਰਬੀਨ ਹੈਸੌਖੀ ਤੇ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਚ ਰਮੇਂ ਹੋਏ ਸ਼ਿਅਰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈਉਸਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਪਾਠਕ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੰਦੇਹ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇਪਾਠਕ ਨਿਰਸੰਕੋਚ ਉਸਦੀ ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈਜਦ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:-

ਇਕ ਅਰਸਾ ਲੱਗਿਆ ਪਰਤਣ ਲਈ

ਧਿਆਨ ਮੇਰਾ ਉਸ ਤੇ ਜੋ ਪਲ ਭਰ ਗਿਆ

ਕਿੰਨੇ ਘਾਤਕ ਰਸੈਣ ਵੱਗਦੇ ਨੇ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਨਦੀ ਅੰਦਰ

----

ਕੁਦਰਤੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਤਾ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਪਾਉਣਾ ਕਵੀ ਲਈ ਵੀ ਕਠਿਨ ਜਾਪਦਾ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਬਦਲਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਣ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਿਘਾਰ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਵੀ ਨਵੇਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੋਵੇਂ ਸੰਦਰਭ ਪਾਠਕਾਂ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪ ਕੋਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖਣਾ ਵੀ ਉਸਦੀ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਅਗਲਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹੈ:-

ਮਨ ਤਾਂ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਹੈ

ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮਾਲ਼ਾ ਹੈ ਵੀ ਕੀ

----

ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਘਰਾਂ ਤੱਕ ਅੱਪੜ ਜਾਣ ਕਾਰਣ ਹੁਣ ਘਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਬਦਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:-

ਵਾਸੀਆਂ ਨਾਲ ਉਹ ਨਾ ਘਰ ਬਣਦਾ

ਕਰਦਾ ਨਿਰਭਰ ਮਕਾਨ ਚੀਜ਼ਾਂਤੇ

ਇਵੇਂ ਹੀ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਨਿਘਾਰ ਦੀ ਅਵਸਥਾਂ ਨੂੰ ਕਵੀ ਦੀ ਕਲਮ ਇੰਝ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ:-

ਢਾਈ ਅੱਖਰਾ ਪ੍ਰੇਮਸੀ ਪਹਿਲਾਂ

ਘੱਟ ਕੇ ਹੋਇਆ ਦੋ ਅੱਖਰਾਲਵ

----

ਉਪਰੋਕਤ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦਿਆਂ ਸਿੱਟੇ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈਬਦਲਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਦੇ ਸਿਰਜਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀ ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਕੀ ਸਹੀਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਾਮਦੀਦ ਆਖਦੇ ਹਾਂ




Sunday, April 5, 2009

ਸੰਤ ਸੰਧੂ - ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ

ਕਿਤਾਬ : ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ)

ਲੇਖਕ: ਸੰਤ ਸੰਧੂ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਪੰਜ ਨਦ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ, ਇੰਡੀਆ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਰ੍ਹਾ: 2008

ਕੀਮਤ: 100 ਰੁਪਏ

ਰਿਵੀਊਕਾਰ : ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ

ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਚਮਕ

ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂਸ਼ਹੀਦ ਪਾਸ਼ ਵਰਗਾ ਇਹ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰਵਾਦੀ ਕਵੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖੜ੍ਹੋਤ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਸੰਤ ਸੰਧੂ ਨਕਸਲੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਐਸਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸੁਲੱਖਣ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਦੀ ਲਖਾਇਕ ਹੈਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਕਵੀ ਲਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਕਸਲੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਸਟਮ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾਪਾਸ਼ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੱਤਵਾਦ ਨੇ ਖਾ ਲਿਆਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਵੀ ਵਲਾਇਤਾਂ ਵਿਚ ਦੌੜ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਜਿਬਹ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏਪਰ ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਇਕ ਐਸਾ ਕਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਦੇ ਨਾ ਤਾਂ ਥਿੜਕਣ ਆਈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਹਿਣ ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਵਲ ਮੋੜਿਆ ਹੈਸੰਤ ਸੰਧੂ ਨੇ ਤਲਵੰਡੀ ਸਲੇਮ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਮੁਖੀ ਅਗਰਗਾਮਤਾ ਦਾ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਦੁਆਇਆ ਹੈਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਸ਼ ਨੇ ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਆਰੰਭੀ ਸੀ ਪਰ ਸੰਤ ਇਕ ਮਿੱਠੇ ਅਤੇ ਮੱਠੇ ਮੈਦਾਨ ਦਰਿਆ ਜਿਹਾ ਧਰਤੀ ਬਰੋਬਰ ਵਗਦਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਖੇਤ ਅਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦਾ ਜਲੌਅ ਵਗਦਾ ਰਿਹਾਉਸ ਵਿਚਲਾ ਪਾਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਮਿੱਠੇ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਹੈ

----

ਮੈਂ ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਨੂੰ ਇਕ ਬੜਾ ਸੂਟਿਡ ਬੂਟਿਡ ਕੋਟ ਪੈਂਟ ਤੇ ਨਕਟਾਈ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਨੂਰ ਸਮਝਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀਮੇਰੇ ਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵੀ ਸੰਤ ਦੇ ਕੱਦ ਬੁੱਤ ਬਾਰੇ ਇਵੇਂ ਹੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋਣਗੇਪਰ ਮੈਨੂੰ ਜਦ ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛਣਾ ਪਿਆ ਕਿ ਇਹ ਓਹੀਸੰਤ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਤਲਵੰਡੀ ਸਲੇਮ ਦਾ ਹੈ? ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਸਾਧਾਰਨ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਜਨ ਸਾਧਾਰਨ ਦੀ ਮੂਰਤ, ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਪੁੰਜ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵ ਤੋਂ ਅਭਿੱਜਅੱਜ ਮੈਂ ਓਸੇਸੰਤ ਦੀ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰਿਵੀਊ ਕਰਦਾ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਨਿੱਕਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂਇਹ ਮੈਂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ

ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਸੰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਅਜੋਕੇ ਦਿਲੀ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਜੁਗਾੜਾਂ ਦੇ ਢੰਗ ਆ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਹੁੰਦਾ...!

----

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤਉਸ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਹੈਸੀਸ ਤਲੀ ਤੇ’ (1970) ਅਤੇ ਬਾਂਸ ਦੀ ਅੱਗ’ (1988) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ ਸਫਰ ਦੇ 40 ਸਾਲ ਦੇ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹੀ ਛਪਵਾਈਆਂ ਹਨ

ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤਇਕ ਐਸਾ ਲੋਕ ਹੂਕ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖਦੀ ਰਹੀ ਹੈਜੱਗਾ ਵੱਢਿਆ ਬੋੜ ਦੀ ਛਾਵੇਂ, ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ ਭਿੱਜ ਗਈਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਮਿਰਜਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਤ ਨਾਲ ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ ਭਿੱਜਦੀ ਹੈਪਾਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਜਦ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਹੂਕ ਰੂਪੀ ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ ਭਿੱਜਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਹੱਥੋਂ ਕਤਲ ਨੂੰ ਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜਨ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਹੈ

----

ਸੰਤ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੁਝਾਰ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਅਉਧ ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਵਾਂਗ ਇਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲੋਕ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਨਵੀਓਂ ਨਵੀਂ ਬਹਾਰ ਵਾਂਗ ਹੈਅੱਜ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਅੱਗ ਅੰਦਰ ਸੜ ਰਿਹਾ ਹੈਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਵਹਿ ਰਹੇ ਹਨਰਾਜਨੀਤੀ ਤੇ ਧਰਮੰਧਤਾ ਭਟਕ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅਨੈਤਿਕ ਗਠਜੋੜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਜਬਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਤ ਖੋਹੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੇਟ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਜੱਟ ਸਲਫਾਸੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨਪਰ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਸੂਲੀ ਗੱਡੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਵਾੜ ਖੇਤ ਨੂੰ ਖਾ ਰਹੀ ਹੈ... ਇਹ ਅਤੇ ਐਸੇ ਹੀ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਤ ਸੰਧੂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨਉਹ ਲੋਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰਦਾ ਅਤੇ ਡਾਇਰੀ ਪਲਟਣਾਂ ਨੂੰ ਧਿਰਕਾਰਦਾ ਹੈਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਲੋਕ ਨਬਜ਼ ਦੀ ਟੋਹ ਲਾ ਰਹੀ ਹੈ

----

ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਨਵਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾ ਉਹੀ ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਰਦਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੋਵੇ

ਸੰਤ ਨੇ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਦੇ ਦਰਜਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਚਨ ਵੀ ਲਿਖ ਦਿੱਤੇ ਹਨਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਹੈਪਰ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਐਸੀ ਸਵੈ-ਸਿਫ਼ਤ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਦੀ ਹੁਣ ਸੰਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀਨੌਂ ਮਣ ਰੇਤ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ